Việc tuân thủ và ứng dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) vào triển khai hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) sẽ giúp ích rất nhiều cho các doanh nghiệp về mặt quản lý vận hành cũng như hiệu quả đầu tư. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) là gì?
Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) là một tập hợp các chuẩn mực kế toán quy định cách thức báo cáo các loại giao dịch và sự kiện cụ thể trong báo cáo tài chính. Chúng được phát triển và duy trì bởi Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB). Mục tiêu của IASB là các tiêu chuẩn được áp dụng trên cơ sở nhất quán toàn cầu để cung cấp cho các nhà đầu tư và những người sử dụng báo cáo tài chính khác khả năng so sánh hiệu quả tài chính của các công ty niêm yết công khai trên cơ sở tương tự với các công ty ngang hàng quốc tế.
Những điều doanh nghiệp cần biết về tuân thủ IFRS trong hệ thống ERP
ERP là một hệ thống tích hợp tất cả các hoạt động kinh tế của doanh nghiệp trên một nền tảng và bằng cách đó, hệ thống hóa tất cả các quy trình và thông tin kinh doanh trong toàn tổ chức. Việc triển khai phần mềm ERP có thể mang đến cho bộ phận tài chính và kế toán cơ hội sửa đổi hoặc điều chỉnh cách thức ghi nhận, đánh giá và đo lường các giao dịch kinh tế của họ.
Nói cách khác, doanh nghiệp có thể lựa chọn áp dụng IFRS song song với chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) trong quá trình triển khai hệ thống ERP của mình. Bằng cách này, họ có thể chắc chắn được sự tuân thủ của họ với IFRS và với Quyết định số 345/QĐ-BTC 2020 của Bộ Tài chính (MoF) về phê duyệt đề án áp dụng IFRS tại Việt Nam.
Hệ thống nhiều sổ cái
Các phần mềm ERP hiện tại cho phép doanh nghiệp tuân thủ nhiều chuẩn mực kế toán như VAS và IFRS, đồng thời khái niệm sổ cái chính và sổ phụ hoặc hệ thống sổ cái kép cũng rất phổ biến.
Việc lựa chọn các nguyên tắc kế toán cho sổ cái chính và phụ không nhất thiết làm giảm mức độ tuân thủ nguyên tắc kế toán đã chọn, mà đó là cách hệ thống ERP được thiết lập để hỗ trợ người dùng. Việc áp dụng nguyên tắc kế toán nào cho sổ cái chính sẽ phụ thuộc vào tần suất sử dụng của các báo cáo được tạo từ sổ cái đó.
Nhiều doanh nghiệp với vốn đầu tư nước ngoài thường có xu hướng chọn IFRS thay vì VAS cho sổ cái chính của họ. Đơn giản vì họ cần gửi báo cáo hàng tháng theo IFRS cho công ty mẹ, trong khi chỉ bắt buộc phải báo cáo mỗi năm một lần tại Việt Nam theo VAS.
Lựa chọn năm đầu tiên
IFRS 1 cung cấp hướng dẫn về áp dụng lần đầu cho các doanh nghiệp mong muốn lựa chọn IFRS làm nguyên tắc kế toán. Theo chuẩn mực này, doanh nghiệp cần quyết định năm đầu tiên triển khai IFRS là khi nào, dựa trên hành trình triển khai mong muốn và các yêu cầu theo Quyết định 345. Sau khi quyết định này được đưa ra, doanh nghiệp sẽ bắt đầu xây dựng kế hoạch chi tiết và tích hợp kế hoạch đó vào ERP của doanh nghiệp mình.
Quyết định chính sách kế toán
IFRS là một bộ chuẩn mực dựa trên nguyên tắc, do đó sẽ tạo cơ hội cho doanh nghiệp lựa chọn chính sách kế toán phù hợp nhất, ví dụ như tính khấu hao tài sản cố định hoặc ghi nhận giá trị bất động sản đầu tư.
Tuy nhiên, doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng sự khác biệt giữa IFRS và VAS để đưa ra quyết định đúng đắn. Việc đề cập đến chính sách kế toán tuân thủ đang được áp dụng trong ngành có thể mang lại những hiểu biết vô giá về quy trình này.
Chính sách kế toán sẽ cung cấp các nguyên tắc ghi nhận và đo lường, cũng như trình bày và dịch thuyết các giao dịch kinh tế của doanh nghiệp. Chúng cũng sẽ là nền tảng cho việc thiết kế và sửa đổi các quy trình trong một dự án ERP.
Sửa đổi quy trình
Quy trình nghiệp vụ là tài liệu mô tả từ đầu đến cuối mọi hoạt động kinh tế của doanh nghiệp. Điểm bắt đầu và điểm kết thúc có thể là một thời điểm hoặc một sự kiện, ví dụ: quy trình mua sắm bắt đầu khi đơn đặt hàng được tạo và kết thúc khi tất cả các khoản thanh toán cho nhà cung cấp được thực hiện.
Cùng với việc thay đổi các quy trình để đảm bảo tuân thủ chính sách kế toán đã chọn, nhóm tài chính và kế toán cũng cần tham gia vào việc đánh giá sự tuân thủ đó của các quy trình kinh doanh khác, chẳng hạn như bán hàng, trả lại hàng hóa hoặc mua sắm tài sản… Đây là bước cần thiết để đảm bảo tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc kế toán đã đề ra.
Thiết kế sơ đồ tài khoản
Hệ thống hạch toán kế toán (COA) là trung tâm ghi chép mọi giao dịch kinh tế của doanh nghiệp, đồng thời cũng là nguồn trích xuất mọi thông tin nhằm hỗ trợ quá trình ra quyết định của nhiều bộ phận, chẳng hạn như doanh thu thực tế so với doanh thu kế hoạch.
COA cần được thiết kế lại để không chỉ đảm bảo tuân thủ VAS và IFRS mà còn đáp ứng yêu cầu quản lý của bộ phận bán hàng, bộ phận sản xuất,…
Một COA được thiết kế tốt sẽ góp phần đáng kể vào việc trích xuất dữ liệu và tạo ra các bản báo cáo hữu ích. Từ đó giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định kịp thời và nhanh chóng.
COA phải được hoàn thành cùng lúc với việc hợp nhất tất cả các quy trình để cấu hình hệ thống mới. Trong khi đó, nhóm tài chính và kế toán tiếp tục xây dựng số dư của năm trước với chính sách kế toán đã chọn theo IFRS. Từ đó nhằm chuẩn bị cho đầu vào của hệ thống trong giai đoạn tiếp theo.
Khảo sát mức độ sẵn sàng với IFRS
Quyết định 345 nhằm tăng cường tính minh bạch, hiệu quả của thông tin tài chính và nâng cao trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp trong việc công bố thông tin.
Theo đó, trong giai đoạn 1 (áp dụng tự nguyện 2022-2025), các doanh nghiệp sau có nhu cầu và đủ nguồn lực sẽ thông báo với Bộ Tài chính trước khi tự nguyện áp dụng IFRS để lập báo cáo tài chính hợp nhất: Công ty mẹ của doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn hoặc với các khoản vay được tài trợ bởi các tổ chức tài chính quốc tế; công ty mẹ là công ty niêm yết; doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn là công ty mẹ chưa niêm yết; và các công ty mẹ khác.
Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là công ty con của công ty mẹ nước ngoài có nhu cầu và đủ nguồn lực sẽ thông báo với Bộ Tài chính trước khi tự nguyện áp dụng IFRS để lập báo cáo tài chính riêng.
Bắt đầu từ năm 2025, trên cơ sở kết quả đánh giá của giai đoạn 1, nhu cầu và mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp cũng như thông tin tình huống cụ thể, Bộ Tài chính sẽ quyết định kế hoạch và mốc thời gian bắt buộc áp dụng IFRS trong lập báo cáo tài chính hợp nhất và riêng.
Kết quả khảo sát cho thấy các doanh nghiệp tại Việt Nam đã bắt đầu quan tâm và có nhu cầu áp dụng IFRS trong việc lập và trình bày BCTC và đặt biệt là những doanh nghiệp thuộc đối tượng bắt buộc áp dụng IFRS theo Quyết định số 345/QĐ-BTC. Cụ thể, nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tỷ lệ quan tâm cao nhất đến việc áp dụng IFRS tại Việt Nam với tỷ lệ là 34%, tiếp đến là nhóm các doanh nghiệp niêm yết với tỷ lệ 20%, và nhóm doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn và các tập đoàn kinh tế nhà nước theo sau với tỷ lệ lần lượt là 14% và 7%.
Có thể nói, không thể phủ nhận những lợi ích mà chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) đem lại cho toàn thế giới. Cụ thể là ở việc nâng cao tính minh bạch của thông tin kế toán và góp phần tạo ra ngôn ngữ kế toán chung, mang tính toàn cầu. Đối với Việt Nam, quá trình ứng dụng IFRS đôi khi vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức. Tuy nhiên bằng việc hiểu rõ những lợi ích đáng kể mà IFRS đem lại cùng với việc tận dụng tốt những cơ hội và sự khuyến khích từ nhà nước, chúng tôi tin rằng mỗi doanh nghiệp sẽ có những sự chuẩn bị kỹ lưỡng, luôn sẵn sàng, chủ động trong quá trình đổi mới và ứng dụng IFRS vào hoạt động kế toán của doanh nghiệp mình.
